در حال حاضر گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین و متنوع ترین صنایع دنیا مطرح می باشد و رشد سریع آن تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی فراوانی را به دنبال داشته است و در این راستا گونه ها و بازار های متنوعی گردشگری، از جمله گردشگری قابل دسترس ظهور پیدا کرده است که این نوع از گردشگری خواستار ارائه محصولات و خدمات به طیف وسیعی از جامعه همچون معلولان، سالمندان، زنان باردار، کودکان و تمام افرادی که به هر علتی ممکن است برای استفاده از خدمات رایج گردشگری با مشکل مواجه باشند. از سویی مطالعات مختلف این واقعیت را بیان می کنند که گردشگری و سفر، تأثیر مثبتی بر کیفیت زندگی معلولان دارد و به همین دلیل به یکی از بازارهای جذاب صنعت گردشگری در سال های اخیر تبدیل شده است.

اما باید این واقعیت را در نظر داشت که افراد معلول تجربه گردشگری کاملا متفاوتی دارند. برای بسیاری از مسافران معلول، تجربه سفر شامل دشواری های مرتبط با حمل و نقل عمومی و محل اقامت است و به طور کلی محدودیت و مشکلات زیادی برای افراد دارای معلولیت وجود دارد که دسترسی فیزیکی عمومی یکی از اصلی ترین آن هاست.

در کشور های مختلف دنیا از دهه هفتاد میلادی به بعد مناسب سازی اماکن عمومی و تطبیق ان با نیاز های افراد دارای معلولیت ،خصوصا معلولین جسمی و حرکتی در دستور کار قرار گرفت و تجارب کسب شده در این مورد سبب گردید است تا پرداخت به این مسئله به صورت بین المللی نیز مطرح و در دستور کار سازمان ملل قرار گیرد. براساس امار های سازمان ملل تنها جمعیت افراد دارای معلولیت در جهان بیش از یک میلیارد نفر است و به طور متوسط ۱۰ الی ۱۵ درصد از افراد هر جامعه دارای معلولیت هستند که همراه با خانواده شان این رقم افزایش می یابد و این بدان معناست که ما با اقلیت بزرگی روبرو هستیم که به دلیل طراحی های محیط شهری وسیستم حمل و نقل و همچنین عدم فرهنگ سازی نمی توانند از امکانات جامعه همانند سایرین استفاده کنند.

مطالعات گسترده ای در سطح جهانی در حوزه گردشگری معلولان و چالش های پیش روی آن انجام شده است که در این مقاله به آن ها اشاره می کنیم.

۱٫ موانع فیزیکی: عدم مناسب سازی و وجود موانع در کل زنجیره صنعت گردشگری یکی از عمده ترین عوامل گردشگری معلولین محسوب می شود. برای مثال اگر افراد دارای معلولیت نتوانند محل اقامت مناسبی را پیدا کنند که نیاز دسترسی انها را برطرف کند ضرورتا مقصد خود را تغییر میدهند یا اصلا سفر نمیکنند. در رابطه با مشخصات محل اقامت پژوهشگران دریافتند که بیش از دو سوم افراد دارای معلولیت اگر احساس کنند محل اقامت مناسب خواهد بود بیشتر سفر می کنند.

موانع فیزیکی در سیستم حمل و نقل شهری و بین شهری(فرودگاه، ترمینال و راه اهن )، فضاهای شهری همچون پیاده رو و پارکینگ ها، گالری، رستوران، کافه، مراکز خرید و پزشکی (گردشگری سلامت و تندرستی ) به نوبه خود تاثیر بسزایی در عدم توسعه گردشگری معلولان دارد.

۲٫ موانع نگرشی: یکی دیگر از موانع عدم توسعه گردشگری معلولان نگرش افراد جامعه به معقوله معلولیت است که با آموزش و فرهنگ سازی می تواند به راحتی این مانع را برطرف کرد.

اموزش و فرهنگ سازی اساسی ترین نیاز انسان و مهمترین متغیر در زندگی بشر است. به عبارتی هر تحول و تغییر نگرشی بدون اموزش امکان پذیر نیست.  شکی نیست تاثیری که اموزش بر تحولات جامعه می گذارد از گستردگی، دوام، قوام بالایی برخوردار است.

۳٫ فقدان اطلاعات: متاسفانه اطلاعات نامناسب از شرایط مناسب سازی مقصد و شهر مورد نظر و نبود منبع موثق و آگاه برای کسب اطلاعات برای سفر افراد دارای معلولیت یکی از چالش های گردشگری معلولین محسوب میشود که در اکثر موارد افراد را از سفر باز می دارد.

به طور کلی گردشگری به عنوان پدیده ای زنجیره وار در نظر گرفته می شود و متشکل از سیستم پیچیده ای از فعالیت ها و خدماتی است که بسیار به یکدیگر مرتبط اند و وابستگی زیادی به سفر دارند.

در گردشگری در دسترس نیز باید این پیچیدگی را مد نظر قرار داد. بدین معنا که دسترسی باید در کل چرخه گردشگری اعم از رزرو، فراهم آوردن اطلاعات، حمل و نقل ،اقامت، جاذبه ها، رفتار کارمند ها دخیل باشد وجود هرگونه نقص در یکی از حلقه های زنجیره تاثیر عمیقی بر کل چرخه و تجربه دریافت شده از سفر دارد.

نسیم خورسندی_ کارشناس گردشگری در دسترس مجموعه توریست درمانی سفیران سلامت کویر