موسیقی برای افراد دارای آسیب بینایی فراتر از یک هنر
- کد خبر: 1190
- /
- 24 مهر 1399 - ۰۹:۰۱
- /
- یادداشت
*نگین حیدری| تواننگار|
موسیقی، یکی از شگرفترین جلوههای زیبایی میباشد که دو حوزه هنر و دانش در اوج شکوه، در آن به هم در آمیخته است. در میان مشاهیر برجسته موسیقی دنیا همواره نام موسیقی دانان نابینا درخشیده است، به گونهای که تصاویر به دست آمده از بناهای باستانی مِصری، با نشان دادن یک نوازنده چنگ نابینا، قدمت موسیقی در میان نابینایان را به بیش از ۱۵ قرن پیش از میلاد مسیح باز میگرداند.
لوییز بریل خالق خط بریل، خود به موسیقی علاقهمند و علایمی نیز برای موسیقی به خط بریل ابداع نمود. که این علایم در گذر زمان و بنا به ضرورت، توسط مجامع رسمی مربوطه، تنقیح و اصلاح گردیده است. با بررسی سوابق و رخدادهای تاریخی خصوصا در این عرصه اسامی هنرمندانی همچون فرانچسکو لندینی (نوازنده و آهنگساز نابینا و سازنده ارگ در قرن ۱۴ میلادی در فرانسه به چشم میخورد. شارلوتا آنتونیا سویرلینگ ، هوریس ری چارلز رابینسون، استیوی واندر، آرتور تاتوم، رونی میساپ، آندریا بوچلی، از جمله مفاخر نابینای موسیقی دنیا میباشند. ولی در این میان موسیقی دانان نابینای ایرانی نیز به نوبه خود خوش درخشیده و در بسیاری تحولات در حوزه موسیقی در ایران نقش آفرین بودهاند، اگرچه به علل مختلف که پرداختن به آن هدف از نگارش این سطور نیست، آوازه آنها عمدتا از عرصه ملی فراتر نرفته ولی نقش بسزایی در آموزش موسیقی در زمینههای مختلف و مقاطع متوسطه و دانشگاهی، به هنرجویان دارای آسیب بینایی داشتهاند که از آن جمله میتوان از اساتید فقید نام آشنا نظیر نورعلی برومند، دودانگه، محمد صدق گفتار معروف به استاد احمدزاده، محمود رضایی، میر اسماعیل صدقی آسا و محمدرضا لکا و بسیاری اساتید توانمند نابینای دیگر همچون داود جعفری، میثم خاتمی نیا، فراز خنافری، خسرو چناریان و.. در این عرصه که در زمینه های مختلف موسیقی از جمله، نوازندگی در گروههای موسیقی، آهنگ سازی، تدریس و شرکت در فستیوالها و رخدادهای ملی و بین المللی فعالیت دارند، نام برد.
به دلیل ارتباط مستقیم موسیقی با حس شنیدن و قوه تمرکز، نابینایان در زمینه این دانش استعداد و توانمندی فوق العادهای دارند، به قضاوت عملکرد و تجربه مشاهیر نابینا در این زمینه، نقش برجسته این دانش در فعالیت اجتماعی، اشتغال و پویایی افراد دارای آسیب بینایی غیر قابل انکار میباشد. علیرغم این تاثیر بیبدیل، از سوی متولیان علم، هنر و فرهنگ توجه شایسته و بایستهای به موسیقی نابینایان صورت نگرفته است. به دلیل عدم پیشبینی و تخصیص اعتبارات در این زمینه در بودجه سنواتی، نبودن نهاد و موسسهای ملی مشخص و متمرکز در این زمینه که عهدهدار تامین کتب و منابع موسیقی به خط بریل، فراهم آوردن آرشیوی منظم و در دسترس از منابع موسیقی موجود به صورت دیجیتال و بریل، ارایه مشاوره و آموزشهای منسجم و در دسترس در رشتههای مختلف موسیقی برای علاقهمندان دارای آسیب بینایی، تهیه کاغذ مناسب و تجهیزات مورد نیاز مربوطه برای هنرجویان نابینا و کم بینا، اطلاع رسانی به آنها در زمینه نحوه دسترسی به امکانات و منابع موجود و رخدادهای ملی و بین المللی در حوزه موسیقی، فراهم آوردن زمینه حضور و نقشآفرینی موفق آنها در این مجامع باشد، بسیاری از نابینایان و کم بینایان از دسترسی به این دانش سودمند و البته متناسب با شرایط جسمی و حسی آنها محروم ماندهاند.
از سوی دیگر از آنجا که بخش خصوصی با موسیقی نابینایان ناآشنا میباشد و گذشته از این عدم اطلاع مساله هزینه بالای تجهیزات تبدیل منابع موسیقی به خط بریل، اقبالی به این حوزه نشان نمیدهد. امکانات و موسسات موسیقی نیز که با محوریت اساتید نابینا تشکیل و فراهم گردیده عمدتا در پایتخت متمرکز بوده و دسترسی به آن برای هنرجویان دارای آسیب بینایی در شهرهای دیگر دشوار و گاه دور از ذهن میباشد. نابینایان و کمبینایان علاقهمند به فراگیری موسیقی در استانهای دیگر، در بسیاری موارد به دلیل نبودن منابع موسیقی به خط بریل اعم از منابع دانشگاهی و قطعات آموزشی موسیقی و همچنین عدم آشنایی آموزگاران بینا با شرایط ویژه آموزش موسیقی به افراد دارای آسیب بینایی و وجود علایم موسیقی به خط بریل، از ادامه مسیر فراگیری و پیشرفت باز میمانند، حال آنکه این رشته میتواند زمینه ساز توانمندی و استقلال مالی آنها در زمینههای مختلف باشد.
اگرچه رسانه دیداری و شنیداری نقش برجستهای در اطلاع رسانی در زمینههای مختلف به عموم مردم، با بهرهگیری از ابزارهای متنوع رسانهای دارد، در خصوص آشنا نمودن اقشار مختلف جامعه با توانمندی افراد دارای آسیب بینایی در حوزه موسیقی، نحوه آموزش موسیقی به این گروه، عملکرد موثر و موفق اساتید موسیقی نابینا و کم بینا در عرصههای مختلف این دانش ویژه آموزش موسیقی به هنرجویان مختلف، چالشهای موجود برای این گروه در زمینه فراگیری و آموزش موسیقی، فعالیتی ملموس و اثربخش و همسو با رسالت و وظایف قانونی رسانه ای، از سوی رسانه مذکور صورت نگرفته است.
امید است با نگاهی ژرف و دور اندیش به مساله موسیقی برای افراد دارای آسیب بینایی و نقش چند وجهی آن در زندگی ایشان، از سوی مسوولان و متولیان مربوطه، شاهد گشایش بسترهای رو به رشد و تضمین کننده استقلال فردی و اجتماعی معلولان بینایی با بهره گیری از این دانش ارزشمند باشیم.
* فعال در حوزه حمایت از حقوق معلولان ویژه افراد با آسیب بینایی